Česta pitanja
U Vašem dopisu obratili ste nam se za informaciju o „mogućim subvencijama za finansiranje solarne elektrane“. Prije svega napominjemo da Regulatorna komisija nije nadležna za subvencionisanje izgradnje elektrana već za podsticanje proizvodnje električne energije kroz obezbjeđenje obaveznog otkupa po garantovanoj otkupnoj cijeni ili premiji. Za eventualne finansijske ili druge pogodnosti za izgradnju objekta morate se obratiti lokalnoj zajednici na čijem području namjeravate graditi elektranu ili bankama koje su spremne da pod povoljnim uslovima kreditiraju ovakve projekte.
Kada je u pitanju nadležnost Regulatorne komisije i ostvarenje prava na podsticaj za solarnu elektranu, smatramo da je važno da vas uputimo na podzakonske akte koji pravno uređuju ovu oblast, a to su:
· „Uredba o proizvodnji i potrošnji električne energijije iz obnovljivih izvora“, akt koji je usvojila Vlada Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 028/11 i 039/11) i koji između ostalog propisuje količinska ograničenja za električnu energiju iz obnovljivih izvora koja će se podsticati u periodu do 2020. godine. Ovdje napominjemo da se količinska ograničenja iz Uredbe ne odnose na postrojenja koja ostvaruju podsticaj po principu neto mjerenja, već samo na postrojenja koja namjeravaju ostvariti podsticaj kroz garantovanu otkupnu cijenu i premiju.
· „Pravilnik o izdavanju sertifikata za proizvodno postrojenje koje proizvodi električnu energiju koristeći obnovljive izvore energije ili u efikasnoj kogeneraciji“(„Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 25/11), akt koji je usvojila Regulatorna komisija i koji se primjenjuje u postupku dobijanja sertifikata tj. dokumenta koji se izdaje proizvođaču električne energije za pojedinačno proizvodno postrojenje kojim se potvrđuje da to postrojenje ispunjava propisane kriterijume za proizvodnju električne energije korišćenjem obnovljivih izvora energije na ekonomski primjeren način i u skladu sa propisima iz oblasti zaštite životne sredine. Ovaj akt, kao i obrazac zahtjeva za izdavanje sertifikata možete naći na našoj internet stranici u sekciji „obnovljivi izvori“. Dakle, da bi ostvarili pravo na podsticaj neophodno je da pribavite sertifikat. Pravilnikom i u obrascu zahtjeva je propisano koju dokumentaciju uz zahtjev treba da dostavite.
· „Pravilnik o podsticanju proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora i u efikasnoj kogeneraciji“ („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 128/11), akt koji je usvojilaRegulatorna komisija i koji se primjenjuje u postupku rješavanja zahtjeva proizvođača za utvrđivanje prava na podsticaj proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora. Pravilnik sadrži odredbe koje propisuju postupak za ostvarenje ovog prava, kao i uslove i kriterijume za ostvarenje podsticaja. Regulatorna komisija izdaje Rješenje o pravu na podsticaj kojim se potvrđuje da taj proizvođač ispunjava uslove za ostvarenje zahtjevanog podsticaja i na osnovu koga proizvođač zaključuje ugovor sa Operatorom sistema podsticanja (OSP).
· „Odluka o visini garantovanih otkupnih cijena i premija za električnu energiju proizvedenu iz obnovljivih izvora ili u efikasnoj kogeneraciji“, („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 128/11),primjenjuje se kod izdavanja rješenja o pravu na podsticaj i kod zaključivanja kupoprodajnog ugovora sa Operatorom sistema podsticaja. Ova odluka ne primjenjuje se kod ostvarenja prava na podsticaj po principu neto mjerenja.
· „Pravila rada za sprovođenje sistema podstica“, akt koji je utvrdio Operator sistema podsticanja (OSP) i na koji je Odlukom od 26. januara 2012. godine Regulatorna komisija dala saglasnost. Ovaj akt se primjenjuje u postupku operativnog sprovođenja prava na podsticaj koje je ostvareno u postupku pred Regulatornom komisijom, a odnosi se na podsticaj u vidu obaveznog otkupa po garantovanoj cijeni, na podsticaj u vidu premije ili na podsticaj za stara postrojenja u eksploataciji.
Napominjemo da sve navedene akte možete naći i na našoj internet stranici u sekciji „OBNOVLJIVI IZVORI“.
Ukratko, pri realizaciju projekta izgradnje i eksploatacije postrojenja za dobijanje energije iz obnovljivih izvora, te prilikom prodaje električne energije u sistemu neto mjerenja, investitor može da ostvari sljedeća prava:
1. Pravo na izgradnju;
2. Pravo na obavljanje djelatnosti proizvodnje električne energije;
3. Pravo na podsticaj.
Za sticanje prava na izgradnju potrebno se dodatno informisti kod jedinice lokalne samouprave ili nadležnog ministarstva u vezi dozvola koje lokalna samouprava izdaje i postupaka koje je potrebno provesti za objekte kakvi se namjeravaju graditi.
Pravo na izgradnju uglavnom obuhvata sljedeće dozvole, ukoliko je primjenljivo i na objekat koji se namjerava izgraditi.
· Informaciju o lokaciji (jedinica lokalne smouprave);
· Energetsku dozvolu (izdaje Regulatorna komisija uz napomenu da za objekte snage manje od 1 MW nije potrebna ova dozvola);
· Elektroenergetska saglasnost, izdaje operator sistema tj. nadležno distributivno preduzeće;
· Akt o uslovima za priključenje (izdaje operator sistema tj. nadležna distribucija)
· Lokacijska dozvola (ministarstvo/jedinica lokalne smouprave);
· Građevinska dozvola, ako je potrebna (ministarstvo/jedinica lokalne smouprave);
· Ugovor o priključenju sa operatorom sistema, tj. nadležnom distribucijom;
· Upotrebna dozvola, ako je potrebna (jedinica lokalne smouprave).
Pravo na obavljanje djelatnosti proizvodnje električne energije ostvaruje se u postupku pred Regulatornom komisijom uz napomenu da za objekte snage manje od 1 MW, nije potrebna ova dozvola.
Pravo na podsticaj, u vašem slučaju za obavezan otkup po garantovanim otkupnim cijenama („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 128/11), ostvaruje se pred Regulatornom komisijom nakon izgradnje objekta i obuhvata sljedeće postupke:
· Podnošenje zahtjeva Regulatornoj komisiji za dodjelu Sertifikata u skladu sa Pravilnikom o dodjeli sertifikata;
· Regulatorna komisija u postupku odlučivanja donosi odluku u formi rješenja o dodjeli Sertifikata;
· Rješenje o izdavanju sertifikata za proizvodno postrojenje, zajedno sa Sertifikatom dostavlja se podnosiocu zahtjeva;
· Nakon pribavljanja Sertifikata slijedi podnošenje zahtjeva Regulatornoj komisiji za ostvarenje prava na podsticaj u skladu sa Pravilnikom o podsticanju;
· Regulatorna komisija odlučuje o zahtjevu za sticanje prava na podsticaj na osnovu kompletnog zahtjeva;
· Regulatorna komisija donosi konačnu odluku o dodjeli prava na podsticaj u formi rješenjakoje dostavlja podnosiocu zahtjeva, operatoru sistema (nadležnoj distribuciji) i Operatoru sistema podsticaja (OSP) tijelu koje operativno sprovodi ovu vrstu podsticaja.
Radi lakšeg razumjevanja postupka ostvarenja prava na podsticaj u daljem tekstu dajemo odgovore na neka najčešće postavljenja pitanja.
1. Ko je operator sistema?
Operator sistema je operator prenosnog, odnosno distributivnog sistema (nadležna distribucija) na čiju mrežu namjeravate priključiti proizvodno postrojenje.
2. Ko je operator sistema podsticanja (OSP)?
Administrativno finansijske i druge operativne poslove sistema podsticanja proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora i u efikasnoj kogeneraciji obavlja Operator sistema podsticanja (OSP).
Operator sistema podsticanja (OSP) je kupac električne energije proizvedene u postrojenjima za koja se ostvaruje pravo na podsticaj i obezbjeđuje balansnu pripadnost i odgovornost za električnu energiju proizvedenu u postrojenjima koja imaju pravo na obavezan otkup po garantovanoj otkupnoj cijeni ili pravo na obavezan otkup za stara postrojenja.
U prelaznom periodu do uspostavljanja operatora sistema podsticanja kao posebnog pravnog tijela, Vlada RS je ovlastila Mješoviti holding „Elektroprivredu Republike Srpske“, Matično preduzeće a.d. Trebinje da obavlja funkciju OSP-a tj. administrativno finansijske i druge operativne poslove sistema podsticanja proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora.
OSP je usvojio akt „Pravila rada za sprovođenje sistema podsticanja“ koji detaljno propisuje način rada OSP-a u postupku sprovođenja sistema podsticanja, a takođe treći dio Pravilnika o podsticanju (članovi od 30-40), propisuje ulogu ovog tijela.
3. Kome se podnosi zahtjev za elektroenergetsku saglasnost?
Zahtjev za elektroenergetsku saglasnost za priključenje objekata na distributivnu mrežu podnosi se korisniku dozvole za distribuciju električne energije na distributivnom području gdje se nalaze objekti koji se priključuju i oni su dužni da vas informišu o postupku, cijenama itd.
4. Ko vrši priključivanje i na osnovu čega?
Priključenje proizvodnog postrojenja vrši nadležno distributivno preduzeće, a na osnovu Pravilnika o priključenju malih elektrana na mrežu elektrodistribucije Republike Srpske, koji je utvrdila MH „Elektroprivreda RS“ u kojem su definisani tehnički uslovi za priključenje proizvodnog objekta na distributivnu mrežu. Što se tiče cijene priključka nadležno distributivno preduzeće utvrđuje cijenu priključka u skladu sa Pravilnikom o metodologiji za utvrđivanje naknade za priključenje na distributivnu mrežu.
5. Treba li posebno praviti troškove i tražiti urbanističku i građevinsku dozvolu obzirom da to imam za kuću i krov na kome postavljam fotonaponske panele koji apsolutno nikom i ničem ne smetaju?
Ovo su pitanja koja se rješavaju na nivou lokalne zajednice i organi lokalne zajednice na osnovu Zakona o uređenju prostora i građenja („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 55/10), utvrđuju da li su vam potrebne ove dozvole da bi dobili upotrebnu dozvolu. Prilikom podnošenja zahtjeva Regulatornoj komisiji za pribavljanje Sertifikata potrebno je dostaviti i upotrebnu dozvolu koja se izdaja na osnovu pomenutog zakona. Upotrebna dozvola treba da sadrži podatke o izvedbi proizvodnog postrojenja za koji se traži Sertifikat ili ukoliko nadležni organi utvrde da za vaše proizvodno postrojenje nije potrebno pribavljati upotrebnu dozvolu potrebno je da dostavite potvrdu o tome.
6. Šta predstavlja i kako se dobija Sertifikat koji izdaje Regulatorna komisija u skladu sa Pravilnikom o sertifikatu ?
Posjedovanje Sertifikata je jedan od uslova da bi proizvodno postrojenje ostvarilo pravo na neki od podsticaja koji su propisani Pravilnikom o podsticanju. Sertifikat za proizvodno postrojenje označava dokument koji se izdaje proizvođaču električne energije za pojedinačno proizvodno postrojenje kojim se potvrđuje da to postrojenje ispunjava propisane kriterijume za proizvodnju električne energije korišćenjem obnovljivih izvora energije na ekonomski primjeren način i u skladu sa propisima iz oblasti zaštite životne sredine. Sertifikat izdaje Regulatorna komisija u skladu sa gore navedenim Pravilnikom o izdavanju Sertifikata koji detaljno propisuje proceduru izdavanja Sertifikata.
7. Kako se rezervišu količine s obzirom na količinska ograničenja?
U vezi ostvarenja preliminarnog prava na podsticaj, napominjemo da je ovo pravo detaljno propisano Pravilnikom o podsticanju (članovi: 22-25) i ostvaruje se u postupku pred Regulatornom komisijom prije završetka izgradnje elektrane. Svrha ovog prava je da potencijalnim investitorima da garanciju da će ući u sistem podsticanja, i omogući rezervisanje mjesta u sistemu podsticaja s obzirom na količinska ograničenja za energiju koja će se podsticati, te da omogući i zaključenje predugovora sa Operatorom sistema podsticaja. Ovo pravo nije obavezno, tj. proizvodno postrojenje nakon završetka izgradnje može ostvariti pravo na podsticaj i u slučaju da prethodno nije ostvario pravo na preliminarni podsticaj. Investitor na dobrovoljnoj osnovi i na bazi vlastite procjene odlučuje o potrebi za pribavljanjem Rješenja o preliminarnom pravu na podsticaj.
Nakon razmatranja Vašeg podneska utvrđeno je da se situacija koju ste opisali smatra za neovlašćenu potrošnju, u smislu priključenja objekta na distributivnu mrežu bez odgovarajuće elektroenergetske saglasnosti u skladu sa odredbom člana 90. stav 1. tačka a) Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom – u daljem tekstu: Opšti uslovi („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 85/08.
Obračun ovakve neovlašćene potrošnje, period neovlašćene potrošnje i utvrđivanje naknade vrši se prema činjeničnom stanju, a u skladu sa odredbama Glave VII – (Neovlašćena potrošnja) Opštih uslova, analogno, kao za slučaj neovlašćene potrošnje na ukopnom satu, MTK, RTK ili drugom prijemniku slične namjene član 92. stav (4) i član 93. stav (4). Opštih uslova.
Što se tiče elektroenergetskih uslova koje objekat krajnjeg kupca treba da ispuni da bi se priključio na elektrodistributivnu mrežu, oni se određuju rješenjem o elektroenergetskoj saglasnosti, koje distributer donosi u okviru javnih ovlašćenja po pravilima upravnog postupka, a na osnovu člana 72. stav 4. Zakona o električnoj energiji („Službeni glasnik Republike Srpake“ broj 8/08). Ukoliko je stranka nezadovoljna, može podnijeti žalbu RERS-u na rješenje distributera u roku od 15 dana od dana prijema rješenja, a na osnovu člana 72. stav 6. Zakona o električnoj energiji i člana 215. Zakona o opštem upravnom postupku („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 13/02). Žalba RERS-u podnosi se putem distributera, kako bi distributer prethodno razmotrio žalbu u smislu člana 219. – 221. Zakona o opštem upravnom postupku.
Pored navedenog, ukoliko postoje opravdani razlozi u mreži, distributer može privremeno ograničiti vrijednost priključne snage i to 8,1 kW tj. 35 A za jednofazni priključak i 17,3 kW tj. 25 A za trofazni priključak, a u tom slučaju je dužan otkloniti ta ograničenja u roku o kojem je blagovremeno obaviješten krajnji kupac u skladu sa odredbom člana 36. stav 4,5. i 8. Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom („Službeni glasnik Republike Srpake“ broj 85/08).
Dakle, u okviru odobrene priključne snage krajnji kupac ima pravo da slobodno raspolaže sa datom priključnom snagom i električnom energijom u skladu sa zaključenim ugovorom o snabdijevanju električnom energijom koji pojedinačno zaključuje svaki krajnji kupac.
Ukoliko je u postupku izdavanja elektroenergetske saglasnosti distributer odobrio određen iznos priključne snage, onda mora stvoriti uslove da krajnji kupci mogu koristiti električnu energiju u skladu sa izdatom elektroenergetskom saglasnošću u okviru odobrene priključne snage.
S obzirom da su međusobni odnosi, prava i obaveze između krajnjih kupaca električne energije i distributera-snabdjevača regulisani Opštim uslovima za isporuku i snabdijevanje električnom energijom – u daljem tekstu: Opšti uslovi („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 85/08),to je, između ostalog, ovim opštim aktom regulisana i procedura podnošenja i rješavanja prigovora krajnjih kupaca i očitanja mjernih uređaja kao i obračun, fakturisanje i naplata utrošene električne energije.
Što se tiče prigovora krajnjih kupaca ukazujemo Vam na sljedeće:
Odredbom člana 110. stav 1. Opštih uslova propisano je da krajnji kupac može podnijeti prigovor distributeru – snabdjevaču zbog nepoštovanja odredbi Opštih uslova u roku od 30 dana od dana nastanka razloga za podnošenje prigovora, a u skladu sa stavom 5. istog člana distributer – snabdjevač tarifnih kupaca je dužan da odgovori na pisani prigovor krajnjeg kupca, u pisanoj formi, najkasnije u roku od 15 dana od dana njegovog prijema.
Ukoliko se prigovor odnosi na novčani iznos naznačen na računu za utrošenu električnu energiju u tom slučaju je odredbom člana 88. stav 1. Opštih uslova propisano da krajnji kupac može podnijeti prigovor, u pisanoj formi, distributeru ili snabdjevaču, u roku određenom za plaćanje, a o podnesenom prigovoru distributer/snabdjevač je dužan da odluči u roku od 10 dana od dana podnošenja prigovora, te da o istom, u pisanoj formi, obavijesti podnosioca prigovora.
Imajući u vidu naprijed navedeno proizilazi da na prigovor podnesen u pisanoj formi odgovara nadležni organizacioni segment distributera/snabdjevača, takođe u pisanoj formi.
Kako se krajnji kupac može obratiti distributeru/snabdjevaču i usmenim putem odnosno upitom ako zahtijeva objašnjenje ili neke dopunske informacije, u tom slučaju je odredbom člana 110. stav 6. Opštih uslova propisano da je distributer dužan odgovoriti na prikladan način. Dakle, u ovom slučaju je na distributeru da sam ocijeni šta u konkretnom slučaju podrazumijeva prikladan način, s tim da je osnovni cilj da krajnji kupac dobije traženo objašnjenje odnosno informaciju.
Što se tiče očitanja mjernih uređaja ukazujemo Vam na odredbu člana 81. stav 4. Opštih uslova kojom je propisano da je distributer dužan, na zahtjev krajnjeg kupca, obezbijediti informaciju vezanu za rezultate očitanja brojila električne energije, u roku od 10 dana od dana podnošenja zahtjeva, a sve takođe na primjeren način.
U vezi Vaše nedoumice šta se podrazumijeva pod brojem krajnjih kupaca, ukazujemo Vam na definiciju iz Opštih uslova gdje pojam „krajnji kupac“ označava kupca koji kupuje električnu energiju za svoje vlastite potrebe i korišćenje. U tom smislu broj krajnjih kupaca jeste broj registrovanih prijavljenih krajnjih kupaca, što uključuje aktivne i neaktivne krajnje kupce i ne odnosi se na broj mjernih mjesta.
Odredbom člana 51. stav 2. propisano je da krajnji kupac koji ima više mjernih mjesta, može za svako mjerno mjesto zaključiti poseban ugovor o snabdijevanju, ili može za više mjernih mjesta zaključiti jedan ugovor o snabdijevanju sa identifikacijom svakog mjernog mjesta i u tom slučaju u skladu sa odredbama člana 84. stav 2. račun za utrošenu električnu energiju će sadržati zaseban obračun za svako mjerno mjesto krajnjeg kupca.
Primjer: Dakle, ukoliko se krajnji kupac obrati distributeru sa zahtjevom za korekcijom obračuna za svojih pet mjernih mjesta, pri čemu je distributer izdao jedan račun krajnjem kupcu, u tom slučaju se radi o jednom korigovanom račun.
Odredbama Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom – u daljem tekstu: Opšti uslovi („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 85/08) jasno je definisano da krajnji kupac ima pravo i obavezu da podnese distributeru zahtjev za izdavanje elektroenergetske saglasnosti za priključenje objekta na distributivnu mrežu prije izdavanja odobrenja za građenje. Elektroenergetska saglasnost se izdaje i za privremene objekte i gradilišta. U situaciji kada fizičko lice podnese zahtjev za priključenje i registraciju mjernog mjesta na niskom naponu objekta za koji nije potrebno nikakavo odobrenje za građenje, a sa koga bi se električna energija koristila za namjene poput rada motora za navodnjavanje povrća, usjeva, plastenika, pogon električnih kosilica trave i slično, distributer može da postupa u skladu sa odredbama člana 24. Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom – u daljem tekstu: Opšti uslovi („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 85/08), kojim je definisano priključenje objekata (uređaja) koji električnu energiju koriste povremeno, odnosno privremeno ali ne duže od 18 mjeseci na jednoj lokaciji, kao što su pokretni cirkusi, ringišpili i drugi uređaji za zabavu, pokretni kiosci sezonskog karaktera, reportažna televizijska kola, mješalice za beton, kamp prikolice i slično. Ovako utrošena električna energija obračunava se po tarifnim stavovima za kategoriju ostala potrošnja na 0,4 kV.
U situaciji koju ste opisali u okviru ovog pitanja ukazujemo Vam na odredbu tačke XIV stav 2. Tarifnog sistema za prodaju električne energije u Republici Srpskoj kojom je propisano da se po tarifnim stavovima utvrđenim za kategoriju potrošnje „domaćinstva“ obračunava električna energija isporučena za potrošnju i u dječijim jaslicama i vrtićima, domovima za djecu lišenu roditeljskog staranja, domovima i internatima za đake i studente, domovima za djecu ometenu u psihofizičkom razvoju, domovima za vaspitno zapuštenu djecu i omladinu, domovima za stare osobe i distrofičare, domovima za stalni smještaj penzionera, domovima za smještaj invalida, gluvih i slijepih lica, kancelarijama humanitarnih organizacija i crvenog krsta, udruženjima hendikepiranih lica i vjerskim objektima. Dakle, treba imati u vidu činjenicu da su mjerni uređaji, kako ste istakli, registrovani na pravno lice pa se i utrošena električna energija u stambeno-poslovnom objektu obračunava po tarifnim stavovima za kategoriju ostala potrošnja na 0,4 kV naponu, u koju je razvrstan i krajnji kupac vlasnik objekta.
Iako se iz Vašeg pitanja ne može u potpunosti razumjeti o kakvoj se konkretno situaciji radi, da li se radi o obavljanju poslova u stanu u kojem se i stanuje ili je u pitanju stan koji se koristi samo za obavljanje poslovne djelatnosti, potrebno je ukazati na činjenicu da distributer ima pravo da provjeri, na osnovu ovlašćenja iz člana 71. Zakona o električnoj energiji, prečišćeni tekst („Službeni glasnik Republike Srpske“ 8/08), da li krajnji kupac koristi električnu energiju u skladu sa ugovorom o priključenju i elektroenergetskom saglasnošću, tj. da li je na distributivnu mrežu priključio instalacije i uređaje koji nisu u skladu sa ugovorom o priključenju i izdatom elektroenergetskom saglasnošću. U slučaju kada se korisnik nije registrovao kod Vas kao krajnji kupac u kategoriji ostala potrošnja, iako ima registrovanu privatnu djelasnost, i kada ne postoji mjerno mjesto namijenjeno za registraciju takve potrošnje, a ukupna potrošnja električne energije se ispravno registruje na mjernom mjestu registrovanom za kategoriju domaćinstva, tada se ovako utrošena električna energija može obračunati u skladu sa odredbom tačke XXIII Tarifnog sistema za prodaju električne energije u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 28/06, 407/06, 59/07 i 114/07) kojom je propisano da se u situaciji kada se na jednom mjestu električna energija koristi za namjene koje se svrstavaju u različite tarifne grupe, isporučena električna energija se obračunava primjenom tarifnih stavova za tarifnu grupu koja ima veće tarifne stavove. Takođe, u ovoj situaciji krajnji kupac mora pribaviti novu elektroenergetsku saglasnost u kojoj će biti ispravno evidentirana namjena potrošnje. U slučaju kada se neka poslovna djelatnost obavlja u stanu koji služi samo za tu namjenu podrazumijeva i da se stan registruje kao poslovni prostor pa se i električna energija utrošena u njemu obračunava po tarifnim stavovima za kategoriju ostala potrošnja na 0,4 kV naponu. Vrste potrebnih odobrenja, koja se moraju pribaviti radi registrovanja takvog objekta kao poslovnog, nisu predmet regulisanja Zakona o električnoj enrgiji pa Vam u vezi sa tim ne možemo dati traženo tumačenje. Takođe, situacija kada krajnji kupac u stanu obavlja neku djelatnost bez odgovarajućeg odobrenja i/ili dozvole za obavljanje djelatnosti nije predmet koji reguliše Zakon o električnoj energiji i podzakonski akti RERS-a pa Vam u vezi sa tim ne možemo dati tumačenje.
1.Opšti uslovi za isporuku i snabdijevanje električnom energijom („Službeni glasnik RS“, br.85/08) – Opšti uslovi regulišu između ostalog i odnose između krajnjih kupaca električne energije i distributera. Odredbama člana 36. i 118. Opštih uslova se definisani pojmovi priključne snage objekta krajnjeg kupca i kod novih krajnjih kupaca i kod onih čiji su objekti već priključeni na distributivnu mrežu, a član 70. definiše ko snosi troškove izmještanja i mjesto-lokaciju izmještanja mjernih mjesta krajnjih kupaca iz kategorije domaćinstava.
- U skladu sa članom 118. Opštih uslova, distributer određuje priključnu snagu objekta postojećeg krajnjeg kupca ukoliko nema evidencije o priključnoj snazi, a ni distributer ni postojeći krajnji kupac ne posjeduju u svojoj dokumentaciji elektroenergetsku saglasnost. Eventualno ograničenje priključne snage za takve objekte vrši se u skladu sa odredbama člana 36. Opštih uslova.
- U članu 70. stav 5. Opštih uslova navodi sa da je „distributer dužan o svom trošku uz prethodno obavještenje krajnjeg kupca postepeno izmjestiti mjerna mjesta postojećih krajnjih kupaca koja se nalaze unutar objekta“, u istom članu stav 7. Opštih uslova navodi se da je „priključak krajnjeg kupca kod koga je izmješteno mjerno mjesto osnovno sredstvo distributera“, dakle ne postoji obaveza da krajnji kupac vrši ugradnju nekih drugih dodatnih uređaja za mjerenje.
- Tarifni sistem za prodaju električne energije u Republici Srpskoj utvrđuje kategorije potrošnje i grupe kupaca električne energije. Distributer u postupku izdavanja elektroenergetske saglasnosti određuje kojoj kategoriji potrošnje pripada krajnji kupac vodeći računa o Tarifnom sistemu, namjeni potrošnje, instalisanoj snazi i vrsti trošila krajnjeg kupca.
„kupac iz kategorije domaćinstva“ označava krajnje kupce čija potrošnja obuhvata potrošnju električne energije u stanovima, kućama za stanovanje i odmor, potrošnju za osvjetljenje pripadajućih sporednih prostorija za domaćinstvo, garaža, prilaza stambenim objektima, stubišnu rasvjetu, liftove i zajedničke TV uređaje. Izmještanjem mjernog mjesta se ne mijenja kategorija potrošnje električne energije krajnjeg kupca, već ona isključivo zavisi od prethodno navedenog.
Ovo iz razloga što kuća ima 3 sprata i ugradnjom osigurača snage manje od 63 A koji su ugrađeni još 1981. godine ne bi se mogli napajati već instalisani potrošači ( 3 velika bojlera u kupaonicama, 3 mala bojlera, elekrična peć od 6 kW te, dva etažna centralna grijanja snage od 2 x 18 kW + rasvjeta i ostali standardni kućni potrošači).
Regulatorna komisija za energetiku Republike Srpske (u daljem tekstu: Regulator) dobila je Vaš upit, u elektronskoj formi, u vezi ugradnje i vlasništva brojila električne energije, razdvajanja mjernog mjesta kako za postojeće tako i za nove krajnje kupce, kao i potreba da se ova pitanja sagledaju u svjetlu Zakona o zaštiti potrošača u Bosni i Hercegovini.
Prije odgovora na postavljena pitanja potrebno je napomenuti da je Regulator u skladu sa svojim nadležnostima i u postupku propisanom Zakonom o električnoj energiji – prečišćeni tekst („Službeni Glasnik Republike Srpske“ broj 8/08) donio Opšte uslove za isporuku i snabdijevanje električnom energijom-Opšti uslovi („Službeni Glasnik Republike Srpske“ broj 85/08).
Postupak donošenja ovog podzakonskog propisa, kao i svih pravila i propisa koje donosi Regulator je javan, tj. obavlja se u postupku javnih rasprava.
U pogledu formiranja odgovora navodimo kratak pregled odredbi koje suštinski i predstavljaju odgovor na postavljena pitanja:
Pođimo redom.
U Opštim uslovima priključak je definisan kao skup električnih vodova, opreme i mjernih uređaja kojim se elektroenergetski objekat krajnjeg kupca ili proizvođača spaja sa distributivnom mrežom.
Članom 41 stav (1) navodi se da je priključak objekta novog krajnjeg kupca/proizvođača na distributivnu mrežu osnovno sredstvo distributera.
Dakle, vlasnik mjernog uređaja, odnosno brojila električne energije je distributer kada je u pitanju priključak objekta novog krajnjeg kupca.
Kada su u pitanju mjerni uređaji postojećih krajnjih kupaca navodimo odredbe člana 76. Opštih uslova kojima je propisano da postojeći krajnji kupci/proizvođači mogu predati mjerne uređaje u vlasništvo distributera koji je obavezan od momenta preuzimanja da vrši njihovo održavanje, zamjenu i verifikaciju u skladu sa tehničkim i metrološkim propisima.
Članom 41 stav (5) je propisano da postojeći krajnji kupci koji nisu predali priključak u vlasništvo distributera sami snose troškove održavanja i obavezni su da zaključe ugovor sa distributerom o održavanju priključka.
U slučaju podjele mjernog mjesta na dva ili više mjernih mjesta korisnici mreže su dužni pribaviti novu elektroenergetsku saglasnost.
Odredbama člana 14. stav (3) vlasniku objekta je ostavljena mogućnost da, ukoliko priključak ima više mjernih mjesta, pribavi jednu novu elektrenergetsku saglasnost koja sadrži podatke o priključnoj snazi i druge potrebne podatke za svako pojedinačno mjerno mjesto.
Ukoliko se u slučaju razdvajanja ukupna priključna snaga domaćinstava ne povećava u odnosu vrijednost priključne snage navedene u elektroenergetskoj saglasnosti prije razdvajanja tada krajnji kupci ne plaćaju naknadu za obezbjeđenje uslova za priključenje.
Krajnji kupac-domaćinstvo plaća, u tom slučaju, distributeru naknadu za priključenje koja obuhvata stvarne troškove izgradnje priključka, uključujući opremanje mjernog mjesta mjernim uređajem, što se uređuje ugovorom o priključenju sa distributerom, koji i izgrađuje priključak i vrši priključenje.
Smatramo da gore navedene odredbe nisu u suprotnosti sa Zakonom o zaštiti potrošača, s obzirom da je prema odredbama ovog zakona pružanje ekonomskih usluga od opšteg interesa kao što je snabdijevanje električnom energijom u režimu ugovornih odnosa.
Prema odredbama Zakona o električnoj energiji članom 86. stav (2 ) i (3) se navodi:
„Izgradnjom objekata ili izvođenjem radova u blizini elektroenergetskih objekata i postrojenja ne smije se ometati normalno korišćenje tih objekata i postrojenja.
Zabranjeno je nanošenje štete elektroenergetskim objektima i ometanje njihovog rada“.
Takođe u Zakonu o električnoj energiji u članu 89. se navodi da prije izdavanja uslova za uređenje prostora za izgradnju ili rekontrukcije objekata koji se nalaze u blizini elektroenergetskih objekata organ uprave nadležan za izdavanje uslova za uređenje prostora dužan je da pribavi saglasnost korisnika dozvole.
Članom 13. stav 2. Opštih ulova se navodi da „Na zahtjev organa uprave nadležnog za izdavanje uslova za uređenje prostora distributer izdaje saglasnost na lokaciju“.
Dakle, kada krajnji kupac zahtijeva dislokaciju dijela distributivne mreže to ne smije biti na štetu opšteg interesa i on treba da snosi sve troškove takve dislokacije. Ukoliko bi te troškove snosio distributer, neizvjesno je da li bi se takvi troškovi distributera u tarifnom postupku mogli smatrati opravdanim. Objektivno, takve troškove, koji su prouzrokovani zahtjevom krajnjih kupaca za dislokacijom dijela distributivne mreže i to u njihovom interesu, ne bi trebali snositi drugi krajnji kupci kroz cijenu električne energije u koju su ukalkulisani ovi troškovi.
Ukoliko je izmještanje dijela distributvne mreže neophodno radi otklanjanja opasnosti po život i zdravlje ljudi ili životinja, ili sprečavanja nastanka veće materijalne štete, nadležni organ propisuje o čijem će se trošku izvršiti to izmještanje, ukoliko distributer nije našao za shodno da samostalno preduzme takve aktivnosti, smatrajući da za to nema potrebe.
Članom 16. Opštih uslova stav (1) navodi se između ostalog da: „Podnosilac zahtjeva može predložiti način na koji će se objekat priključiti na distributivnu mrežu (nadzemni, podzemni, jednofazni, trofazni priključak)“.
Odredbama člana 22. Opštih uslova stav (1) distributeru je data nadležnost da u skladu sa svojim tehničkim rješenjima određuje tip priključka i mjesto u kojem se priključak spaja sa distributivnom mrežom, pri čemu može izaći u susret podnosiocu zahtjeva ukoliko to tehničke i urbanističke mogućnosti dozvoljavaju.
Izbor tipa priključka, u ovom slučaju podzemnog priključka sa stuba nadzemne niskonaponske mreže, zavisi od tehničkih uslova u izdatoj elektroenergetskoj saglasnosti, tj. od ugovora o priključenju.
Prilikom zaključenja ugovora o priključenju između distributera i krajnjeg kupca kojem je izdata elektroenergetska saglasnost prema odredbama člana 42. Opštih uslova uređuju se izgradnja priključka, postupak i rokovi priključenja, način plaćanja i druge pojedinosti u vezi sa priključkom i priključenjem.
Članom 31. stav (5) Opštih uslova propisano je da korisnik mreže koji svoje objekte namjerava priključiti na distributivnu mrežu dužan je distributeru omogućiti pravo službenosti na dijelu nekretnine u svom posjedu, omogućiti nesmetanu izgradnju i održavanje priključka i pomoći u rješavanju imovinsko-pravnih odnosa ako to distributer od njega zatraži.
Članom 70. stav (3), i (5) Opštih uslova propisano je da se mjerno mjesto za krajnje kupce iz kategorije domaćinstva (individualna stambena izgradnja) za nove ili rekonstruisane priključke locira sa spoljne strane ili van građevinskog objekta, ukoliko je to urbanistički i ambijentalno dozvoljeno i pod uslovom da je moguć pristup mjernom mjestu svakim danom od 08-18 časova. Takođe je distributer dužan o svom trošku uz prethodno obavještenje krajnjeg kupca postepeno izmjestiti mjerna mjesta postojećih krajnjih kupaca koja se nalaze unutar objekta, na način koji će obezbijediti razgraničenje odgovornosti između distributera i krajnjeg kupca i ispunjenje prethodnih uslov
Članom 121. Opštih uslova propisano da je distributer dužan izmjestiti mjerna mjesta iz člana 70. stav (5) u roku od osam godina od dana stupanja na snagu ovih Opštih uslova.
Prema tome, obaveza izmještanja prema odredbama Opštih uslova se ne odnosi na izmještanje stuba nadzemne niskonaponske mreže koji se nalazi na posjedu krajnjeg kupca, nego na izmještanje mjernih mjesta u tačno određenim slučajevima.
Obezbjeđenje uslova za priključenje znači da je distributivna mreža na koju se objekti krajnjeg kupca priključuju izvedena na način da se krajnjem kupcu može obezbijediti isporuka električne energije u skladu sa energetskim uslovima propisanim elektroenergetskom saglasnosnošću. Obaveza je distributera da izgradi distributivnu mrežu u skladu sa opterećenjem krajnjih kupaca čiji su objekti priključeni na svakom posmatranom dijelu mreže.
Prilikom izgradnje novog objekta na drugoj lokaciji i odjave objekta na prethodnoj lokaciji, sa stanovišta distributera, u pogledu obezbjeđenja uslova za priključenje, značajna je struktura mreže na koju se pomenuti objekat priključuje.
U skladu sa principom da je jednokratni novčani iznos radi obezbjeđenja uslova za priključenje namijenjen za povećanje kapaciteta „po dubini“ distributivne mreže, priključenje novog objekta iste priključne snage, na istom izvodu iz napojne trafostanice na kojem je bio priključen objekat koji se isključuje (stari priključak više ne postoji), na način koji ne zahtijeva dodatne kapacitete u bilo kojem dijelu mreže, ne stvara obavezu da u tom slučaju krajnji kupac plaća jednokratni novčani iznos radi obezbjeđenja uslova za priključenje za novi objekat. Dakle, kod zaključenja ugovora o priključenju novog objekta iz troškova priključenja izostavljaju se troškovi obezbjeđenja uslova za priključenje.
U slučaju izgradnje novog objekta koji se ne priključuje na način opisan u prethodnom paragrafu, odnosno kada se kupcu za priključenje tog objekta na novoj lokaciji obezbjeđuje kapacitet mreže kao i za bilo koji drugi novi objekat, distributer i krajnji kupac zaključuju ugovor o priključenju, koji podrazumijeva i plaćanje troškova obezbjeđenja uslova za priključenje na novoj lokaciji. Krajnji kupac koji se ponovo prijavi na mjestu priključenja odjavljenog objekta nije dužan snositi troškove obezbjeđenja uslova za priključenje u periodu do pet godine od dana odjave, u skladu sa članom 23. i 104. Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom („Službeni glasnik RS“ broj 85/08).
Zakon o električnoj energiji nije propisao ovlaštenje Regulatoru da propisuje subvencije za određene kategorije krajnjih kupaca prilikom priključenja njihovih objekata na distributivnu mrežu. RERS je donijela Rješenje o utvrđivanju naknade za priključenje objekata krajnjih kupaca na distributivnu mrežu, naknade iz ovog rješenja se primjenjuju od 01.10.2009. godine, pri čemu se pomenute odredbe odnose na sve krajnje kupce. Izdavanje odobrenja za građenje je regulisano drugim propisima, za čije donošenje i tumačenje nije nadležan Regulator.
U pogledu odgovora na ovo pitanje navodimo kratak pregled definicija i odredbi iz Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energjiom – Opšti uslovi ( „Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 85/08) u vezi sa ovim pitanjem:
„novi krajnji kupac“ označava krajnjeg kupca čiji se elektroenergetski objekat prvi put priključuje na elektroenergetsku mrežu ili čiji je elektroenergetski objekat bio isključen sa elektroenergetske mreže duže od pet godina;
„naknada za priključenje“ predstavlja ukupan novčani iznos koji korisnik mreže treba da plati distributeru radi priključenja svojih objekata na distributivnu mrežu, a obuhvata naknadu za izgradnju priključka i naknadu za obezbjeđenje uslova za priključenje kroz povećanje kapaciteta distributivne mreže;
RERS je donijela Rješenje o utvrđivanju naknade za priključenje objekata krajnjih kupaca na distributivnu mrežu, naknade iz ovog rješenja se primjenjuju od 01.10.2009. godine
U članu 104. u stavu (3) i (4) se navodi da:
Krajnji kupac, čiji je objekat isključen sa mreže u periodu dužem od pet godina, prilikom podnošenja zahtjeva za ponovno priključenje tretira se kao novi krajnji kupac, s tim što prilikom ponovnog priključenja plaća naknadu za priključenje koja se sastoji od stvarnih troškova izgradnje priključka i naknade za obezbjeđenje uslova za priključenje na distributivnu mrežu.
Iznos naknade za priključenje iz stava (3) ovog člana ne može biti veći od iznosa naknade za priključenje koju bi platio krajnji kupac u slučaju da se njegov objekat prvi put priključuje na mrežu.
Dakle, ukoliko se priključenje novoizgrađene porodične kuće iste priključne snage, na istom izvodu iz napojne trafostanice na kojem je bila priključena stara kuća koja je isključena (stari priključak više ne postoji), vrši na način koji ne zahtijeva dodatne kapacitete u bilo kojem dijelu mreže, ne stvara se obaveza da u tom slučaju krajnji kupac plaća jednokratni novčani iznos radi obezbjeđenja uslova za priključenje za novu porodičnu kuću i to u periodu do pet godina od isključenja stare kuće sa distributivne mreže.
Kod zaključenja ugovora o priključenju novog objekta iz troškova priključenja izostavljaju se troškovi obezbjeđenja uslova za priključenje, a krajnji kupac plaća stvarne troškove izgradnje priključka.
U slučaju da se novo izgrađeni objekat ne priključuje na način opisan u prethodnom paragrafu, odnosno kada se kupcu za priključenje tog objekta na novoj lokaciji obezbjeđuje kapacitet mreže kao i za bilo koji drugi novi objekat, distributer i krajnji kupac zaključuju ugovor o priključenju, koji podrazumijeva i plaćanje troškova obezbjeđenja uslova za priključenje na novoj lokaciji.
PITANJE
„Tržnica“ a.d. Banja Luka posjeduje na dvije lokacije u gradu poslovno-prodajne prostore koje, u skladu sa svojom djelatnošću, izdaje u zakup pravnim ili fizičkim licima.
Do 2001. godine svaki korisnik poslovnog prostora je imao vlastito mjerenje električne energije, a zakupci istih su troškove električne energije sami regulisali sa „Elektrodistribucijom“ Banja Luka.
Obzirom da se radi oko 250 malih poslovnih jedinica, sa tendencijom rasta broja korisnika zbog dogradnje, te da su veoma česte promjene zakupaca, a zbog problema koji su se javljali u odnosima zakupac i isporučilac el. energije, RJ „Elektrodistribucija“ Banja Luka se obratila „Tržnici“ a.d. Banja Luka sa zahtjevom da se mjerenje na jednoj lokaciji objedini i obezbjedi mjerenje potrošene el. energije na jednom mjestu.
„Tržnica“ a.d.Banja Luka je po dobijenim elektroenergetskim saglasnostima i građevinskim dozvolama izgradila na svojim lokacijama svoje trafo stanice 10 (20)/0,4 kV, 630 kV i 0,4 kV električne mreže, sa ugrađenim mjernim garniturama na naponu 10 kV. Sada se na svakoj lokaciji električna energija mjeri na jednom mjestu, a obračun se vrši po tarifnom sistemu 10 kV.
Za svaki lokal je ugrađeno kontrolno mjerenje sa kvalitetnim brojilima električne energije. Utrošenu električnu energiju u dvije trafo stanice sa vršnim opterećenjem Tržnica po prijemu računa plati Elektrodistribuciji.
Svojim zakupcima i korisnicima električne energije Tržnica fakturiše potrošnju koja je očitana na kontrolnim brojilima, a vršno opterećenje po trafo stanici podjeli sa brojem svih kontrolnih brojila na toj lokaciji i priključi pomenutoj fakturi mjesečne potrošnje. Naravno da fakturisanje el. energije vršimo po odredbama „Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom“, kao što i nama fakture šalje „Elektrodistribucija“.
U novim „Opštim uslovima za isporuku i snabdijevanje električnom energijom“ nismo pronašli odredbu koja bi jasno potvrdila ili na neki drugi način definisala našu dilemu u pogledu legalnosti načina fakturisanja utrošene el. energije našim korisnicima prostora.
Moramo istaći da smo od početka ovog načina rada od isporučioca tražili da ovaj novonastali problem riješi, a u koji smo dospjeli ispunjavajući njihov nalog da obezbjedimo mjerenje na jednom mjestu, te da su nas obavjestili da će to bit definisano novim opštim uslovima.
Želimo napomenuti da smo se na ovaj zahtjev odlučili po preporuci i sugestiji novog rukovodstva u RJ „Elektrodistribucija“ Banja Luka, čiji smo potrošač, sa kojima smo pokušali iznaći rješenje u okvirima novih „Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom“.
Vas molimo da nam pomognete u smislu da nam potvrdite dosadašnji način rada ili da definišete način i uslove pod kojima mi legalno možemo da svojim zakupcima poslovnih prostora fakturišemo utrošenu el. energiju i vršno opterećenje po lokacijama.
ODGOVOR
Na osnovu činjenica navedenih Vašim dopisom, te dostavljene elektroenergetske saglasnosti broj 2726/01 od 27.11.2002. godine, te elektroenergetske saglasnosti broj 3660/02 od 19.11.2002. godine, očigledno je da se kao krajnji kupac električne energije javlja „Tržnica“ a.d. Banja Luka, dok zakupci poslovnih prostora nemaju taj status.
U konkretnom slučaju obračun i fakturisanje utrošene električne energije zakupcima poslovnih prostora se može vršiti u skladu sa članom 18. Opštih uslova za isporuku i snabdijevanje električnom energijom („Službeni glasnik RS“ broj 66/06), pri čemu bi svi zakupci imali status indirektnog kupca. Ovakvim načinom fakturisanja između snabdjevača električnom energijom i zakupca bi bio uspostavljen direktan ugovorni odnos.
Drugi način obračuna i fakturisanja se može primijeniti ukoliko „Tržnica“ a.d. Banja Luka ne odobri, ili „Elektrokrajina“ a.d. Banja Luka ne da saglasnost na snabdijevanje zakupaca kao indirektnih kupaca. U tom slučaju „Elektrokrajina“ a.d. Banja Luka treba da fakturiše utrošenu električnu energiju „Tržnici“ a.d. Banja Luka, dok se način na koji zakupci plaćaju troškove električne energije definiše putem ugovora o zakupu sa „Tržnicom“, pri čemu troškovi električne energije predstavljaju varijabilni dio troškova zakupa.
Nesporno je da se Opšti uslovi primjenjuju na sve slučajeve koji su nastupili nakon stupanja na snagu istih. U slučaju isključenja priključka krajnjeg kupca primijenjuje se član 104. stav 3. Opštih uslova kojim je propisano da „Krajnji kupac, čiji je objekat isključen sa mreže u periodu dužem od pet godina, prilikom podnošenja zahtjeva za ponovno priključenje tretira se kao novi krajnji kupac“, i član 23. stav (3) tačka v) Opštih uslova kojim je propisano da „Izdata elektroenergetska saglasnost prestaje da važi ukoliko je objekat korisnika mreže bio isključen u neprekidnom periodu dužem od pet godina, ukoliko odredbama Opštih uslova nije drugačije propisano“. Imajući u vidu propise koji su važili u vrijeme odjave krajnjeg kupca, a prije stupanja na snagu Opštih uslova, od posebnog je značaja da se primjenjuje ista poslovna politika čime bi se uvažio princip pravničnosti i ravnopravnosti svih krajnjih kupaca na tržištu električne energije, kao i princip pravne sigurnosti krajnjih kupaca. Stoga smatramo da se krajnjem kupcu iz kategorije domaćinstva ne treba nametati obaveza plaćanja troškova obezbjeđenja uslova za priključenje, pod uslovom da su iste platili ranije, pa su priključak privremeno otkazali ili napustili u vrijeme važenja „Odluke o kriterijumu i visini posebnog jednokratnog novčanog iznosa koga plaćaju potrošači električne energije radi obezbjeđenja uslova za priključenje na elektroenergetske objekte ili povećanje snage postojećih trošila“, broj 01-671-1/94 od 25. jula 1994. godine, ako zahtjev za ponovno priključenje podnosi u roku od deset (10) godina od dana otkazivanja, odnosno napuštanja priključka.
